1. "Pamięć w ustach żyje", tak napisałem kilka lat temu. Dziś nie pamiętam, dlaczego i co miałem wtedy na myśli. Mogę się jedynie domyślać, choć wolałbym wiedzieć, a nie się domyślać. Teraz, dziś, napisałbym inaczej: "Pamięć w słowach żyje". Ponieważ przechowywana jest właśnie w słowach, w zdaniach, w tekście napisanym, w tym wszystkim, co zostało zapisane. Gdyż ocalone zostaje jedynie to, co zapisane. Ocalone, od czego?
"Ile można stracić?" – zapytałby w znanym skeczu Kuba Goldberg. Wydaje się, że w polskim świecie książek, autorów, wydawców i dystrybutorów wszyscy tracą. Bo wszyscy narzekają. Czy rzeczywiście? Na wielu forach internetowych możemy przeczytać żale pisarzy, którzy za swoje dzieła dostają głodowe propozycje od wydawców. Mamy także wydawców, utyskujących na wszelkie wydatki, podatki i koszty wprowadzenia książki na rynek (czytaj: do dużych sieci sprzedaży). A jednak interes się kręci. I będzie się kręcił dalej. A ja mam pomysł, jak można pomóc i jednym, i drugim. I trzecim też.
Nadchodziła jesień. Urocze wzgórza Bergen z białymi, drewnianymi domkami, uczepionymi skał niczym morskie muszle burt statku, zaczęła przetykać rdza i złoto pierwszych jesiennych pocałunków. Targ rybny opustoszał. Turyści przysiadali jeszcze gdzieniegdzie w bergeńskich kafejkach, otulając się przygotowanymi na chłodniejsze dni pledami. Wszystko dookoła smutniało z dnia na dzień. Deszcz zniechęcał do fotografowania na zewnątrz, ale aparat niczym nierozumne, głodne szczenię wiercił się w torbie.
Na południu Norwegii, sto kilometrów od Oslo, nad przepięknym Oslo Fiord, znajduje się małe miasteczko o nazwie Horten. Ci, których interesuje tematyka Wikingów, znają to miejsce zapewne z powodu odkrytych tam grobów, a warto wspomnieć, że kurhany takie skrywały w sobie prawdziwy skarb: kompletne łodzie wraz z kosztownościami, żywnością, niewolnikami i zwierzętami, czyli całym bogactwem, jakie za życia posiadał Wiking. Historycy mawiają, że Borrehaugene (bo tak zwie się to miejsce) było absolutnym centrum władzy Wikingów w czasach ich panowania.
W Bergen, w uroczej okolicy Nordnes mieści się duże akwarium. Miejsce to odwiedzają turyści, rodziny z dziećmi, lub po prostu ci, którzy chcą przysiąść na ławce i poobserwować figlarne foki. Któregoś dnia wybrałam się tam, ponieważ wszystkie media w Bergen głosiły, że oto akwarium doczekało się kolejnych pociech w rodzinie pingwinów...
Parny, ciepły poranek w Istambule. Słońce wciśnięte w chmury duszące rozgrzaną wilgocią mieszkańców miasta. Za wcześnie, by wmieszać się w tłum, który zaczyna wić się kolorowo dopiero wieczorami, wystarczająco późno, by zaplanować jakoś dzień. Wybór pada na około półgodzinną podróż promem na kuszącą nazwą Wyspę Księżniczki położoną niedaleko Istambułu. Kiedy prom przybywa do brzegu, jest już wypełniony niemal po brzegi. Z przerażeniem patrzę na tłum, który tak jak ja, chce się na niego dostać. Ludzie na pokładzie rozklekotani barwnym, tureckim językiem, patrzący na turystów ze świadomością obawy tych drugich o solidność i możliwości pomieszczenia tylu osób na pokładzie.
W drugiej połowie października ubiegłego roku musiałem przekimać jedną noc we Wrocławiu. Wybrałem Hotel Piast, bo blisko dworca. Jedynka na piątym piętrze, pojechałem windą. Hotel jest obskurny, pokój jeszcze gorszy. Na szczęście pościel czysta, wykrochmalona, pachniała świeżością. Jeden plus. Jedyny. Reszta szkoda gadać...
1. Zaczęło się od cytatu z "Księgi ziół", który kiedyś Justyna przesłała mi w mejlu: "Czytać należy intensywnie. Czasami powinieneś czytać z intensywnością większą od tej, z jaką pisano tekst, który czytasz. Czytać należy gorliwie, z pasją, z uwagą i bezlitośnie. Autor może paplać, lecz ty czytaj rozumnie; każde słowo, jedno po drugim, tam i z powrotem, wsłuchując się w książkę, wypatrując śladów, które prowadzą w gąszcz, uważając na tajemnicze sygnały, które sam autor mógł przeoczyć, gdy kroczył naprzód w puszczy swego dzieła...
