Duszne Indochiny
mgierszewski
2008-01-23
1."L’Amant". "The Lover". "Kochanek". W roku 1984 ukazuje się we Francji powieść Marguerite Duras (właśc. Marguerite Donnadieu). Wybucha skandal obyczajowy i literacki. Chyba bardziej obyczajowy, bo jakże to być może, aby siedemdziesięcioletnia kobieta (pisarka!) publikowała książkę opisującą zakazaną, namiętną miłość, która z góry skazana jest na porażkę. Przecież on jest od niej (bohaterki książki) dużo starszy. Ona ma dopiero 15 lat. Ona jest Europejką, on Azjatą. Ona jest biedna, a on bogaty. Ona chce od niego tylko seksu, bo nie może chcieć miłości, gdyż ta nie zostałaby zaakceptowana przez rodzinę, sąsiadów, ogół. Jej matka i jej starszy brat chcą od niego tylko pieniędzy. Różnice między głównymi bohaterami można mnożyć. Prościej powiedzieć – dzieli ich wszystko.
Dlatego skazani są na siebie, na swoje ciała, na swoją namiętność. Historia zawarta w tej książce wydaje się niezwykle banalna. Można ją streścić w słowach: seks, niespełnienie, rozstanie i śmierć (matki, młodszego brata – wobec którego główna bohaterka żywi niejasne uczucia).
"Kochanek" to powieść intymna, jednak nie tylko dlatego, że zawiera opisy wyuzdanych scen erotycznych, ale dlatego, iż opisuje emocje. Narratorka, która jest główną bohaterką książki, opowiada wszystko dokładnie, z najdrobniejszymi szczegółami. Owe, tak dokładnie opisane, szczegóły sprawiają, że atmosfera książki jest duszna, duszna jak powietrze w Indochinach. Poprzez opis dokonuje się analiza, (psycho)analiza. Gdyż dużo miejsca narratorka poświęca opisywaniu relacji i sytuacji z matką i braćmi.
2. "Kochanek" – taki tytuł nosi polskie tłumaczenie – ukazywał się w Polsce drukowany w odcinkach "Życiu literackim" już w 1984 roku. Pierwsze książkowe wydanie ukazało się przekładzie Elżbiety w Siedlcach w podziemnym wydawnictwie "Metrum" w roku 1987. W oficjalnym obiegu książka ukazała się w 1989 roku w Wydawnictwie Literackim, książkę przełożyła Loda Kałuska (właśc. Leokadia Kałuska-Hołuj). Powieść była w latach ’90 kilka razy wznawiana, w ubiegłym roku Wydawnictwo ZNAK wydało ją kolejny raz. Niestety nigdzie w książce nie znalazłem informacji, że jest to wznowienie, że nie jest to pierwsze wydanie tej książki w Polsce. Nie ma nawet prostej formuły: "Wydanie pierwsze w tej edycji”".
Pierwsze książki Marguerite Duras ukazały się w Polsce w latach ’60. Najpierw "Tama nad Pacyfikem", a następnie "O wpół do jedenastej wieczór, latem". Potem prawdopodobnie długo, długo nic. I dopiero w latach ’90 ukazało się kilka kolejnych jej książek –
"Pisać", "Kochanek z Północnych Chin", "Chory na śmierć", "Moderato cantabile". Nadal jest to autorka w Polsce mało znana. I pewnie tak już zostanie. Mało prawdopodobne jest, by ukazały się u nas jakieś jej kolejne książki. W końcu nie może być mowy o nowościach.
3. Z "Kochanka" utkwił mi w pamięci jeden cytat: - Pisanie dla tych ludzi było jeszcze moralne. Pisanie teraz zdawać by się mogło błahostką. Czasem wiem tylko tyle, że pisanie może być błahostką, jeśli podąża się wyłącznie za pychą i modą. Z chwilą gdy jest ono w swym ogólnym sensie skandaliczne, pisanie to reklama. Najczęściej jednak nie mam własnego zdania, widzę, że wszystkie drogi stoją otworem, że nie będzie już ograniczeń, że pisarstwo nie będzie już krępowane w procesie powstawania, w odtwarzaniu siebie, że jego fundamentalne prawo do mówienia rzeczy wstydliwych będzie uszanowane, ale nic więcej nie wiem.
4. Do aktu pisania Duras powraca w jednej z ostatnich książek. W książce, która ukazała się pod znamiennym tytułem "Écrire", czyli właśnie "Pisać". Wyłożyła w tym zbiorze swoje uwagi o tym dlaczego, co i jak się pisze. Więcej w niej pytań, niż odpowiedzi. W każdym razie książki pisze się z rozpaczy i wbrew rozpaczy. Rozpacz jednak nie jest jedynym motywem, motorem pisania. Ponieważ książki pisze się z emocji. Pisane są emocjami. A rozpacz jest jedną z nich. I dalej: jeśli książka ma służyć, jeśli ma tylko opowiedzieć jakąś mniej lub bardziej zgrabną historię, powiastkę, a nie zachować emocje, to taka książka jest jedynie reklamą.
Giera
