Niemiła

mgierszewski

2008-03-03

gierszewski_1601. Kilka tygodni temu ktoś napisał do mnie i poprosił, pewnie z racji tego, że zdarza mi się czasem czytać, abym polecił mu jakąś książkę. Zapytałem jakiego rodzaju, miałem na myśli czy powieść, czy zbiór opowiadań, czy kryminał, czy może tomik wierszy. Dostałem odpowiedź, że książka ma być miła. Nie bardzo wiedziałem, cóż może znaczyć kategoria "miła książka". Dlatego poprosiłem o dookreślenie. Niebawem nadeszła wiadomość: - Książka miła to taka, którą czytam z przyjemnością. Kiedy po przeczytaniu ostatniej strony żałuję, że skończyłam ją czytać i nie mogę dalej tkwić w jej świecie. To również taka, która towarzyszy mi cały dzień w myślach, kiedy idę w słońcu czy w deszczu. Czasami czekam na choćby chwilę wolnego czasu, by wziąć ją do ręki. Wtedy głaszczę okładkę i napawam się najpierw jej dotykiem, potem zapachem i wreszcie słowami. Poleciłem "Na skróty" Raymonda Cartera. Książkę, która nie jest miła.

2.
"Na skróty" to wybór dziewięciu opowiadań/nowel (plus poemat "Lemoniada"). Wybór dość dziwny, gdyż najpierw Robert Altman nakręcił film na podstawie prozy Carvera, a następnie ukazała się książka z tekstami, które stanowiły podstawę scenariusza. Zarówno książka, jak i film, ukazały się w 1993 roku. Pierwsze wydanie tej książki ukazało się w Polce już w 1994 roku w poznańskim wydawnictwie "Historia i Sztuka" w tłumaczeniu Wojciecha Charchalisa. Drugie wydanie ukazało się w "Świecie Literackim" w roku 2006 w przekładzie Janusza Ruszkowskiego. Oprócz tej książki Raymonda Carvera ukazała się jeszcze jedna, zbiór opowiadań pt: "O czym mówimy, kiedy mówimy o miłości", ten tytuł, moim zdaniem, to jeden z najlepszych tytułów z jakimi się zetknąłem. Kilka innych opowiadań przetłumaczył Jerzy Jarniewicz i ukazały się one w "Literaturze na Świecie". W numerze 12/1999 znalazłem widmową informację: "Drukowane w niniejszym numerze opowiadania [Carvera] pochodzą z tomu Cathedral, którego polski przekład ukaże się wkrótce w wydawnictwie Prószyński i Spółka". Z tego co mi wiadomo, wspomniana książka nigdy się nie ukazała.

3. Zastanawiam się, czy kategoria "miła książka" jest równoznaczna z kategorią "dobra książka". Jeśli tak, to "Na skróty" nie jest książką dobrą (z czym, niestety, w żaden sposób nie mogę się zgodzić), ponieważ jest to stanowczo niemiła książka. Niemiła i na dodatek nieprzyjemna, której nie czyta się z żadną przyjemnością. Chwilami ma się ochotę ją spalić, bądź wyrzucić przez okno lub do kosza na śmieci. Po przeczytaniu ostatniego zdania: "I Jim senior / wspomina tamte lepsze czasy, kiedy życie było / szczęśliwsze, a jemu było dane szczęśliwie go zażywać.", odczuwa się wyraźną ulgę i zadowolenie, że już ma się ją za sobą, że nie trzeba do niej wracać. Proponuję przeczytać ją na raz, za jednym podejściem, jednym ale skutecznym, od pierwszej do ostatniej strony. Jednak po przeczytaniu książki, długi czas nie można się jej pozbyć z głowy. Ponieważ prześladuje i dręczy obrazami. Nie ma możliwości, by się nią "napawać", powiedziałbym raczej, że zamiast cieszyć, to zasmuca.

4. Świat, który został opisany/przedstawiony w książce jest ludzki. Czyli nic nie zostało przez Carvera upiększone, bądź podkoloryzowane. Zdrada jest zdradą. Śmierć jest śmiercią. Gwałt jest gwałtem. Alkoholizm jest alkoholizmem. Z drugiej strony nic nie jest oceniane, jest przedstawione jako właśnie takie, a nie inne. Bohaterzy są ludzcy. Czytelnik niekoniecznie chce być ich przyjacielem, niekoniecznie chce mieć takie przeżycia jak oni, niekoniecznie chce się z nimi utożsamiać, niekoniecznie chciałby ich spotkać w prawdziwym życiu. A może za często spotyka ludzi, opisywanych na kartach książki "Na skróty". Najbanalniejsze wydarzenie, które spotyka bohaterów, niby przez przypadek, może prowadzić do prawdziwej katastrofy i zwykle do niej prowadzi. Wszystkie wydarzenia są traktowane na równi, jakby ważyły tyle samo, jakby nie było różnicy między zrobieniem zakupów na stacji benzynowej za domem, a odnalezieniem trupa młodej dziewczyny podczas wyprawy na ryby z kolegami. Zwykle ten drobny skądinąd szczegół odmienia całkowicie ich życie. Obraca je o 180 stopni, a czasem i o 360. A autor nakazuje swoim bohaterom, by żyli dalej z bolesną świadomością straty.

Giera

Tagi: raymond carter, na skróty, książka, film, carver,

<< Powrót

Papierowy Ekran 2009

FB PL

Kejos

HaZu

PL zmiany