Okrutna historia czułej miłości
mgierszewski
2008-04-16
1. Květa Legátová nie jest autorką książki "Hanulka Jozy". Květa Legátová jest przyjaciółką Věry Hofmanovej, która napisała zbiór opowiadań "Żelary" (2001) oraz powieść "Hanulka Jozy" (2002), jednak Věra Hofmanová nigdy nie opublikowała żadnej książki pod swoim nazwiskiem. Věra Hofmanováurodziła się 3 stycznia 1919 w miejscowości Podolí koło Brna, przez wiele lat była nauczycielką "od wszystkiego" w kilku czeskich wsiach i małych miasteczkach. Aktualnie mieszka w Brnie i jest czeskim "literackim odkryciem".
Choć pierwsze jej próby literackie, humorystyczne skecze, prezentowane były w radio, kiedy miała siedemnaście lat, sygnowane były nazwiskiem koleżanki z klasy. Kilka lat później wydała – właśnie pod pseudonimem Věra Podhorná – zbiór opowiadań "Postavičky" (1957) i powieść „Korda Dabrová” (1961). Następnie pisała dla radia i telewizji teksty dramatyczne, poetyce bliskiej absurdu, teksty te był realizowane, jednak drukiem ukazały się dopiero po sukcesie książki "Żelary", czyli w 2003 roku "Pro každého nebe", a rok później "Posedla a jiné hry". Oprócz wymienionych powyżej książek, wydała jeszcze dwie: "Nic není tak prosté" (2006) oraz "Mušle a jiné odposlechy" (2007).
2. Powieść "Hanulka Jozy" nie zaczyna się dobrze. Czytając pierwsze strony, pomyślałem: - No, nie. Kolejna martyrologiczna historia á la Hanna Krall, tylko w czeskim wydaniu. Jakże się pomyliłem! Ale po kolei. Trwa druga wojna światowa, młoda lekarka, która prawdopodobnie niedawno ukończyła studia – Eliszka, pracuje w szpitalu, do którego ściągnął ją, "już na trzecim semestrze", jako swoją asystentkę doktor Richard. Mimo tego, że on jest mężem innej kobiety i ojcem dwóch synów, wywiązuje się między nimi romans, który doktor planował pewnie od samego początku. Eliszka działa w ruchu oporu, jest kurierem, dostarcza kopertę pod drzwi mieszkania w kamienicy na trzecim piętrze. Nie wie, co jest w kopercie, ani kto mieszka za drzwiami. Ten dzień miał się nie różnić o innych, zadanie miała wykonać sprawnie, tak jak zawsze. Jednak na schodach spotyka gestapowca, czyli ktoś sypnął. Sprawy się komplikują. Wraca do szpitala, by dowiedzieć się, że jej ukochany wjechał za granicę, a ona została sama. Przyjaciel z czasów studiów, który okazuje się być "mózgiem" działań konspiracyjnych, organizuje ucieczkę.
3. Eliszka zmuszona jest zmienić tożsamość, uciekać z miasta, dostała nowe dokumenty, teraz nazywa się Hana Novakova. Wyjeżdżą razem z Jozą, swoim byłym pacjentem, w góry do jego wioski o nazwie Żelary, aby całkowicie zniknąć, musi wyjść za mąż za Jozę. Zostaje do małżeństwa niejako przymuszona przez okoliczności. Pewnie w innych okolicznościach nie brałaby pod uwagę Jozy, jako potencjalnego męża, ale teraz sytuacja jest inna, ona jest od niego zależna, zależna od tego, czy on się z nią ożeni, czy nie, to ona mu się oświadcza, a on przyjmuje oświadczyny. Joza jest prostym mężczyzną, wiejskim głupkiem o urodzie dzwonnika z Notre Dame, który wzbudza strach w Hanie. Boi się jego siły, brutalności, szorstkości, prostoty. W końcu pochodzą z dwóch różnych światów: ona wykształcona pani doktor, on zwykły pracownik fizyczny. Po którym niewiele dobrego można się spodziewać, pewnie jest pijakiem i awanturnikiem, na dodatek prawdopodobnie będzie się znęcał fizycznie nad Haną, jest w końcu „panem i władcą” domu i swej kobiety, która wbrew sobie została zesłana do Żelar. Wydawać by się mogło, że w takich okolicznościach nie ma szans na jakiekolwiek uczucie, że to typowe małżeństwo z rozsądku przetrwa co najwyżej wojnę, by potem ich drogi się rozeszły. A jednak… Eliszka, która wbrew sobie staje się Haną Novakową, przemienia się pod wpływem uczucia wynikającego z dobra Jozy w jego Hanulkę.
4. "Hanulka Jozy" to piękna książka, której piękno kryje się w prostocie. Zdania opowieści budują historię niezwykłą, pełną magii, ale nie tej spod znaku iberoamerykańskiego realizmu magicznego, a raczej spod znaku skandynawskiej prozy, gdzie emocje ukrywane są pod głównym nurtem zdań.
Giera
