Tajemne serce zegara - Elias Canetti

aostaszewska

2008-05-28

tajemnezerce_160Najlepszą recenzją książki "Tajemne serce zegara" byłoby jej cytowanie. Już pierwsze zdania sprawiają, że ta niewielkich rozmiarów książeczka pozostanie w pamięci na długo. Elias Canetti rozpoczyna tak: Proces pisania ma w sobie coś nieskończonego. Nawet jeśli przerywa się go na noc, nie przestaje być ciągiem spisywania, a najprawdziwiej wygląda wtedy, gdy nie próbuje się posługiwać jakimikolwiek środkami artystycznymi. A zatem Canetti zaczyna od tego, co dla każdego piszącego najintymniejsze: od wyznania, czym dla niego jest pisanie i czym są słowa.


Elias Canetti przyszedł na świat w 1905 r. w Ruse w dzisiejszej Bułgarii. Z urodzenia - obywatel turecki, z pochodzenia - sefardyjski Żyd, kilkakrotnie zmieniał adres zamieszkania. Ważnym przystankiem jego życiowej podróży okazał się Wiedeń. Tu studiował nauki przyrodnicze, zdobył tytuł doktora i rozpoczął karierę pisarską. Później wyemigrował do Londynu, a następnie, aż do śmierci w 1994 r., mieszkał w Zurichu. Już pierwsza powieść pod tytułem "Auto da fe" (1935) przyniosła mu uznanie i popularność. Do dzisiaj zresztą tytułowana jest najgłośniejszą z całego dorobku pisarza. Na uwagę zasługują z pewnością również jego kolejne książki, m.in. Masa i władza (1960), monumentalne dzieło poświęcone tłumowi: genezie, charakterystyce i potędze masy. Po publikacji tej pracy Canetti zrezygnował z typowej prozy fabularyzowanej. Jego kolejne książki to autobiograficzna trylogia: "Ocalony język" (1977), "Pochodnia w uchu" (1980) i "Gra oczu" (1985). W tzw. międzyczasie (1981) otrzymał nagrodę Nobla. Już po śmierci pisarza ukazały się zbiory zapisków: "Party pod wojennym niebem" (2003), a ostatnio "Tajemne serce zegara".

Na zbiór "Tajemne serce zegara" składają się notatki Canettiego, jego przemyślenia, uwagi na temat przeczytanych lektur oraz liczne cytaty. W tych notkach "jest" 12 lat z życia pisarza. Zostały one uporządkowane chronologicznie – od 1973 do 1985 roku. Dotyczą – jeśli można pozwolić sobie na uogólnienie - istoty życia. Canetti dotyka trudnych tematów: nieuchronności przemijania, śmierci, wiary oraz, oczywiście, sztuki pisarstwa. Książka przypomina złożony z różnych fiszek notatnik. Ciekawie jest zagłębić się w jego treść. Ciekawie jest wejść w świat pisarza, który z wyjątkową dbałością, graniczącą z obsesją, troszczy się o słowa, o język. Canetti przyznaje odważnie: - Postępuję tak, gdyż całkowicie pochłania mnie substancja życia. Ten, kto próbuje eksperymentować z językiem, rezygnuje z większej części tej substancji. I dalej: - Kocham pisarzy, którzy się ograniczają, którzy by tak rzec, piszą poniżej swojej inteligencji, którzy, przycupnąwszy, szukają ochrony przed swoją mądrością, nie odrzucając jej jednak ani tracąc. Canetti zbiera zatem i zapisuje spostrzeżenia ważne przede wszystkim dla niego jako istoty twórczej. Oddaje się jednak nie tyle samemu kolekcjonowaniu różnych zdań i myśli przelanych na papier, ale na swój sposób ich uświęcaniu. Po raz kolejny daje znać o sobie jego niebywała żądza wiedzy.

Tej książki nie sposób przeczytać jednym tchem. Jest na to za dobra i, co tu kryć, za trudna. To lektura na tygodnie, miesiące, a właściwie może i lata. Sięgać do niej należy, aby zatrzymać się przy jednym, dwóch zdaniach. Przeczytać je i zanurzyć się w ich treści. Bez pośpiechu zastanowić się, co one znaczą dla "ja" czytającego. Przyznaję, czytałam tę książkę przez kilka ładnych miesięcy, często nie mogąc uwolnić się od poszczególnych, pojedynczych zdań. Wszystko dlatego, że Tajemne serce zegara jest lekturą wymagającą skupienia i czasu. Nie brakuje tu frapujących spostrzeżeń, np. to: - Jak to jest, że tylko w lęku jestem naprawdę sobą? Albo: - Każdy musi od nowa zmagać się ze śmiercią. Canetti, zaledwie w kilku słowach, potrafi zawrzeć kwintesencję sensu życia. Jednym prostym pytaniem podważyć wszystko, wywołać niemały zamęt w głowie.

Styl Canettiego jest przenikliwy i "gęsty". Tkwiące w jego pisarstwie emocje i głębia nie pozostawiają czytającego obojętnym. Przeciwnie, zmuszają do stawiania znaków zapytania i podejmowania prób odpowiedzi. Tego typu książki nie można spokojnie odłożyć na półkę i skazać na zapomnienie.

Elias Canetti "Tajemne serce zegara"; Wydawnictwo: Pogranicze; Tłumaczenie: Maria Przybyłowska; Format: 135 x 205 mm; Liczba stron: 164; Okładka: twarda; ISBN: 978-83-86872-89-3

Aneta Ostaszewska

Tagi: Elias Canetti, Tajemne serce zegara, książka, recenzja,

<< Powrót

Papierowy Ekran 2009

FB PL

Kejos

HaZu

PL zmiany