I powtórnie przyjdzie w chwale sądzić...

kzarecka

2008-10-13

i_powtrnie_przyjdzie_w_chwale_s261dzi263_160

Czy zaskoczeniem jest fakt, że "Księga cmentarna" Neila Gaimana jest bestsellerem w Stanach Zjednoczonych? Nie sądzę. Raz to Gaiman. Dwa to pierwsza książka dla młodzieży od czasu fenomenalnej "Karoliny". Trzy to wyobraźnia autora, który wykorzystał motyw przewodni z "Księgi dżungli" Kiplinga i stworzył Nika, jedynego żyjącego mieszkańca cmentarza. Można by tu jeszcze mnożyć te wyliczenia, ale... szkoda czasu. Chcecie się dowiedzieć, czy wychowany przez duchy chłopak doświadczy cudów i terroru żywych i umarłych? Jeśli jeszcze nie należycie do legionów fanów (zarówno młodszych jak i starszych) Gaimana, może przekona was właśnie "Księga cmentarna". Oto fragment.

Kiedy dotarł na szczyt wzgórza, mgła zaczęła rzednąć. Na niebie świecił półksiężyc, nie tak jasno jak w dzień, bynajmniej, lecz dostatecznie jasno, by było widać cmentarz, o tak.
Spójrzcie.
Oto opuszczona kaplica pogrzebowa, żelazna brama zamknięta na kłódkę, bluszcz pnący się po ścianach wieżyczki, małe drzewko wyrastające z rynny na wysokości dachu.
Oto kamienie i grobowce, krypty i tablice. Oto przemykające od czasu do czasu wśród poszycia i przez ścieżkę królik, kret bądź łasica.
Oto, co moglibyście zobaczyć w blasku księżyca, gdybyście tylko byli tam owej nocy.
Zapewne nie zobaczylibyście jednak bladej pulchnej kobiety, która wędrowała ścieżką w pobliżu cmentarnej bramy, a gdybyście nawet ją ujrzeli, drugie uważniejsze spojrzenie upewniłoby was, że to tylko promienie księżyca, mgła i cień. A jednak pulchna blada kobieta była tam – szła ścieżką wiodącą przez grupkę pochylonych nagrobków w stronę bramy.
Brama była zamknięta; zawsze zamykano ją o czwartej po południu w zimie, o ósmej wieczór latem. Część cmentarza okalało żelazne ogrodzenie zwieńczone szpikulcami, resztę wysoki ceglany mur. Pręty bramy rozmieszczono gęsto: nie przecisnąłby się przez nie dorosły, ani nawet dziesięciolatek...
– Owens! – zawołała blada kobieta głosem brzmiącym jak szelest wiatru pośród długich traw. – Owens! Chodź no i popatrz tylko.
Przykucnęła, przyglądając się czemuś na ziemi. Tymczasem plama cienia przesunęła się na ścieżkę i w blasku księżyca zamieniła w posiwiałego mężczyznę po czterdziestce. Mężczyzna spojrzał z góry na swą żonę, potem na to, na co patrzyła, i podrapał się po głowie.
– Pani Owens? – spytał, pochodził bowiem z bardziej formalnych czasów niż obecne. – Czy to jest to, o czym myślę?
W tym momencie przedmiot ich zainteresowania najwyraźniej dostrzegł panią Owens, bo otworzył usta, upuszczając na ziemię gumowy sutek, który dotąd ssał, i wyciągnął małą pulchną piąstkę, jakby ze wszystkich sił próbował chwycić blady palec pani Owens.
– A niech mnie dunder świśnie – rzekł pan Owens – jeśli to nie dziecko.
– Oczywiście, że to dziecko – odparła jego żona. – Pytanie, co mamy z nim począć?
– Śmiem twierdzić, że to istotnie pytanie, pani Owens – przytaknął jej mąż. – Tyle że nie nasze, bo to dziecko bez wątpienia żyje, a tym samym nie ma z nami nic wspólnego i nie należy do naszego świata.
– Popatrz, jak się uśmiecha – rzekła pani Owens. – Ma najsłodszy uśmiech na świecie. – I niematerialną ręką pogładziła rzadkie jasne włoski dziecka. Chłopczyk zachichotał z radości.

Chłodny wiatr powiał przez cmentarz, rozpraszając mgłę w niższych partiach (cmentarz bowiem zajmował cały szczyt wzgórza i jego ścieżki pięły się w górę, opadały w dół i zapętlały). Grzechot: ktoś przy głównej bramie ciągnął ją i szarpał, potrząsając starą kratą, ciężką kłódką i łańcuchem przytrzymującym oba skrzydła.
– No proszę – rzekł Owens. – Oto rodzina maleństwa przychodzi zabrać je na stęsknione łono. Zostaw małego – dodał, bo pani Owens obejmowała chłopczyka bezcielesnymi ramionami, gładząc go, tuląc.
– Ten tam nie wygląda mi na niczyją rodzinę – odparła.
Mężczyzna w czarnym płaszczu zrezygnował z szarpania głównej bramy i oglądał teraz mniejszą boczną furtkę. Ona także była solidnie zamknięta. Rok wcześniej na cmentarzu doszło do aktów wandalizmu i rada Podjęła Stosowne Kroki.
– No dalej, pani Owens, zostaw go. No już, już – ponaglał pan Owens, nagle jednak ujrzał ducha. Opadła mu szczęka i odkrył, że nie wie co powiedzieć.
Myślicie może – a jeśli tak, to macie rację – że pan Owens nie powinien zdziwić się widokiem ducha, biorąc pod uwagę fakt, że oboje z panią Owens nie żyli już od kilkuset lat i ich całe – czy niemal całe – życie towarzyskie ograniczało się do innych martwych osób. Istniała jednak różnica pomiędzy mieszkańcami cmentarza a tym: ostrą, migotliwą, zaskakującą zjawą szarej barwy telewizyjnego szumu, promieniującą paniką i nagimi emocjami, które zalały Owensów jak ich własne. Trzy postaci, dwie większe, jedna mniejsza, lecz tylko jedna wyraźniejsza niż ogólny zarys, błysk. I właśnie ta postać powiedziała: "Moje dziecko! On próbuje skrzywdzić moje dziecko!".
Hurgot. Mężczyzna na zewnątrz ciągnął alejką ciężki metalowy kubeł na śmieci, zmierzając w stronę ceglanego muru, okalającego tę część cmentarza.
– Brońcie mojego syna – powiedział duch i pani Owens pomyślała, że to kobieta. Oczywiście: matka maleństwa.
– Co on wam zrobił? – spytała, wątpiła jednak, czy duch ją usłyszał.
Niedawno zmarła, biedactwo, pomyślała. Zawsze łatwiej jest umrzeć spokojnie, obudzić się w stosownym czasie w miejscu, gdzie cię pogrzebano, pogodzić się z własną śmiercią i oswoić z pozostałymi mieszkańcami. To stworzenie jednak przepełniał wyłącznie strach i obawa o dziecko, a jej panika, którą Owensowie odczuwali jako niski, przejmujący krzyk, zaczęła przyciągać uwagę innych jasnych postaci, schodzących się z całego cmentarza.
– Kim jesteś? – spytał Kajus Pompejusz. Jego nagrobek zamienił się już dawno w kawałek zwietrzałego kamienia, lecz dwa tysiące lat wcześniej Kajus poprosił, by pogrzebano go na tym wzgórzu obok marmurowej świątyni, nie odsyłając ciała do Rzymu. Był jednym z najstarszych mieszkańców cmentarza. Niezwykle poważnie traktował swoje obowiązki. – Leżysz tutaj?
– Oczywiście, że nie! Sądząc z wyglądu, dopiero co umarła. – Pani Owens objęła kobiecą postać i przemówiła do niej cichym, spokojnym, rozsądnym głosem.
Zza wysokiego muru przy uliczce dobiegł donośny łoskot i brzęk: wywrócił się kubeł na śmieci. Mężczyzna wgramolił się na szczyt muru – ciemna sylwetka na tle widocznych we mgle plam światła ulicznych latarni. Wahał się przez moment, po czym zsunął na drugą stronę, spuszczając nogi i zeskakując na ziemię.
– Ależ moja droga – rzekła do postaci pani Owens. Z trzech sylwetek, które pojawiły się na cmentarzu, została już tylko jedna. – On żyje. My nie. Wyobrażasz sobie...
Dziecko patrzyło na nie ze zdziwieniem. Sięgnęło ku jednej z nich, potem ku drugiej i pod rączką poczuło jedynie powietrze. Kobieca postać nikła w oczach.
– Tak – powiedziała pani Owens w odpowiedzi na coś, czego nie słyszał nikt inny. – Jeśli zdołamy, zrobimy to. – Odwróciła się do mężczyzny obok niej. – A ty, Owens? Czy zostaniesz ojcem tego maluszka?
– Czy co? – Owens zmarszczył brwi.
– Nigdy nie mieliśmy dziecka – oznajmiła jego żona. – A matka chce, żebyśmy się nim zaopiekowali. Zgodzisz się?
Mężczyzna w czarnym płaszczu potknął się o kłębowisko bluszczu i potrzaskanych nagrobków. Podniósł się szybko i ruszył naprzód ostrożniej, płosząc sowę, która odleciała bezszelestnie. Zobaczył dziecko i jego oczy zalśniły triumfalnie.
Owens wiedział co myśli żona, kiedy przemawia tym tonem, ostatecznie nie na darmo byli małżeństwem za życia i po śmierci przez ponad dwieście pięćdziesiąt lat.
– Jesteś pewna? – spytał. – Absolutnie pewna?
– Nigdy w życiu nie byłam pewniejsza.
– W takim razie tak. Jeżeli ty będziesz mu matką, ja będę ojcem.
– Słyszałaś? – spytała pani Owens, zwracając się do migotliwej zjawy na cmentarzu, z której pozostał już jedynie zarys sylwetki, niczym odległa letnia błyskawica w kształcie kobiety. Powiedziała do niej coś, czego nie usłyszał nikt inny, i zniknęła.
– Nie wróci tu więcej – oznajmił pan Owens. – Następnym razem ocknie się na swym własnym cmentarzu czy też tam, dokąd zmierza.
Pani Owens pochyliła się nad dzieckiem i wyciągnęła ręce.
– Chodź – rzekła ciepło. – Chodź do mamy.

Mężczyźnie, Jackowi, maszerującemu ku nim ścieżką przez cmentarz z nożem w dłoni, wydało się, że kłąb mgły spowił dziecko w blasku księżyca, a potem dziecka już nie było: pozostała tylko wilgotna mgła, księżycowe promienie i rozkołysana trawa.
Zamrugał, węsząc. Coś się stało, ale nie miał pojęcia co. Warknął w głębi gardła niczym drapieżne zwierzę, wściekłe i sfrustrowane.
– Halo?! – zawołał, zastanawiając się, czy może dziecko nie schowało się za czymś. Głos miał mroczny i szorstki, osobliwie ostry, jakby sam dziwił się jego brzmieniem.
Cmentarz nie zdradzał swych tajemnic.
– Halo?! – zawołał ponownie. Miał nadzieję, że dziecko zapłacze, coś powie albo się poruszy. Nie oczekiwał tego, co usłyszał w odpowiedzi, gładkiego i śliskiego jak jedwab głosu:
– Mogę w czymś pomóc?
Jack był wysoki. Ten mężczyzna wyższy. Jack nosił ciemne ubranie. Ubranie tego mężczyzny było ciemniejsze. Ludzie, którzy zauważali Jacka – a nie lubił być zauważany – czuli niepokój, poruszenie, a czasami niewytłumaczalny lęk. Jack spojrzał na nieznajomego i to jego ogarnął niepokój.
– Szukałem kogoś – oświadczył, wsuwając prawą dłoń do kieszeni płaszcza, by ukryć nóż, ale mieć go pod ręką.
– Na zamkniętym cmentarzu nocą? – spytał cierpko nieznajomy.
– To tylko dziecko – wyjaśnił Jack. – Przechodziłem tędy, gdy usłyszałem płacz dziecka, zajrzałem przez bramę i zobaczyłem je. Na moim miejscu każdy postąpiłby podobnie.
– Niezwykle doceniam pańskie zaangażowanie – odrzekł nieznajomy. – Gdyby jednak zdołał pan znaleźć to dziecko, jak zamierzał pan z nim stąd wyjść? Z dzieckiem na rękach nie da się wspiąć na mur.
– Zacząłbym krzyczeć, dopóki ktoś by mnie nie wypuścił – odparł Jack.
Zabrzęczały klucze.
– Ten ktoś to byłbym ja – powiedział nieznajomy. – Ja musiałbym pana wypuścić. – Wybrał z pęku jeden duży klucz. – Proszę za mną – polecił.
Jack ruszył za nieznajomym. Wyjął z kieszeni nóż.
– Pan jest tu dozorcą?
– Czy jestem? W pewnym sensie.
Szli w stronę bramy i – Jack był tego pewien – coraz bardziej oddalali się od dziecka. Ale dozorca miał klucze. Nóż w ciemności, nie trzeba nic więcej, i będzie mógł szukać dzieciaka całą noc, jeśli zajdzie taka konieczność.
Uniósł ostrze.
– Gdyby faktycznie było jakieś dziecko – dozorca mówił, nie oglądając się za siebie – to nie tu, na cmentarzu. Może się pan pomylił? W końcu to mało prawdopodobne, by dziecko dotarło aż tutaj. Najpewniej usłyszał pan nocnego ptaka i ujrzał kota, czy może lisa. Wie pan chyba, że władze trzydzieści lat temu, mniej więcej w czasach ostatniego pogrzebu, ogłosiły to miejsce ostoją przyrody. Proszę przemyśleć to dobrze i odpowiedzieć: czy jest pan pewien, że to właśnie dziecko pan widział?
Mężczyzna imieniem Jack zastanowił się.
Nieznajomy otworzył furtkę.
– Lis – podjął. – Te stworzenia wydają najdziwniejsze odgłosy, podobne do ludzkiego płaczu. Nie, pańska wizyta na cmentarzu to był błąd. Dziecko, którego pan szuka, jest gdzieś, ale nie tutaj. – Odczekał chwilę, by ta myśl rozgościła się w głowie Jacka. Potem otworzył zamaszystym gestem furtkę. – Niezmiernie miło było mi pana poznać – dodał. – Ufam, że za bramą znajdzie pan wszystko, czego potrzebuje.
Jack stał przed bramą cmentarza. Nieznajomy, którego wziął za dozorcę, przystanął po drugiej stronie, zamknął kłódkę i zabrał klucz.
– Dokąd pan idzie? – spytał Jack.
– Na cmentarzu jest więcej wyjść – oznajmił nieznajomy. – Zostawiłem samochód po drugiej stronie wzgórza. Proszę się mną nie przejmować. Nie musi pan nawet pamiętać tej rozmowy.
– Nie – rzekł pogodnie Jack – nie muszę. – Przypomniał sobie wspinaczkę na wzgórze i fakt, że to, co wziął za dziecko, okazało się lisem. A także to, że sympatyczny dozorca odprowadził go na ulicę. Wsunął nóż do ukrytej pochwy. – No cóż – dodał – dobranoc.
– Dobrej nocy życzę – odparł nieznajomy, którego Jack omyłkowo wziął za dozorcę.
Mężczyzna imieniem Jack ruszył w dół zbocza.