Tutaj - Wisława Szymborska
dgajda
2009-01-29
Nobliwa pani, autorka setek doskonałych wierszy, w 1996 roku uhonorowana Literacką Nagrodą Nobla. O kim mowa? Chyba każdy już wie, że ta krótka, encyklopedyczna wzmianka dotyczy Wisławy Szymborskiej. Głęboko osadzona w historii polskiej literatury współczesnej twórczość autorki "Nagrobka" jest źródłem wielu życiowych prawd. Uniwersalna konkluzja ma silnie wartościujące znaczenie, ponieważ dowodzi wielkości warsztatu Szymborskiej. Z całą pewnością jej działalność artystyczna nie podlega popularnemu ostatnio szufladkowaniu, wyraźnej klasyfikacji dorobku poety…
Szymborska jest postacią przekorną, tak, jak niefrasobliwa jest jej poezja. Niestety, przyjemności należy dawkować – Noblistka obdarowuje swoich czytelników bardzo okrojoną porcją wierszy, które ukazują się co kilka lat. Pod koniec stycznia nakładem krakowskiego Społecznego Instytutu Wydawniczego Znak wydano jej najnowszy tom poezji "Tutaj".
Dziewiętnaście całkiem nowych utworów stanowi egzemplifikację tezy, że pomimo upływu lat i setek wierszy, pióro poetki się nie stępiło. Lektura wyboru jej liryków pozwoliła mi po raz kolejny wyostrzyć słuch, wzrok, węch. Obcowanie z jej poezją nie jest jedynie przeżyciem stricte intelektualnym. Wespół z poetką przemierzamy obszary szarej codzienności, zaglądamy do postaci, które dobrze znamy, lustrujemy Ellę Fitzgerald, uświadamiamy Słowackiego, by w końcu poznać osoby bardzo bliskie poetce, z którymi raz na zawsze trzeba się rozstać ("Portret z pamięci").
Szymborska po raz kolejny podejmie się heroicznej próby rozliczenia ze światem. Sprawy wielkiego formatu skonfrontuje z przedmiotami wykorzystywanymi na co dzień. W jakim celu to czyni? Chce pokazać, że wszystkie, nawet najdrobniejsze utensylia, są równie istotne w życiu człowieka, jak roztaczający się nad nim firmament. To co dzieje się tutaj (sic!), jest autorce szczególnie bliskie, unika ona abstrakcji, fanatycznego obrazowania. Ziemia, rozgrywające się na niej dramaty i rozterki, a przede wszystkim osobliwe historie z życia jej mieszkańców są nieskończonym źródłem inspiracji dla poetki. W liryku "Myśli nawiedzające mnie na ruchliwych ulicach" wyzywa na pojedynek Naturę, której wytknie jej nieobowiązkowość, obwini ją za powtarzalność ludzkich losów - "Ale Natura – bo kto ją tam wie – /może zmęczona bezustanną pracą/ powtarza swoje dawniejsze pomysły/ i nakłada nam twarze kiedyś już noszone".
Najbladszy wydaje się "Pomysł". Zbanalizowana fraza poetycka koresponduje z niezbyt wyrafinowanym konceptem – otóż doświadczona autorka sięga po eksploatowany przez bawiących się w wielkie pisanie nastolatków pomysł na stworzenie wiersza o tym "skąd się biorą wiersze..". Rozumiem - ironia, dystans do własnej twórczości, skromność. Ale czy tym razem poetka nie pisze zbyt serio o swojej nieporadności?
Chyba najbardziej przemawiają do mnie dwa utwory z tego zbiorku, które są silnie osadzone w aktualnych wydarzeniach. "Rozwód" - krótki stychiczny utwór poetycki, jest dojmującą wizją rozstania dwojga, jak by się mogło wydawać – kochających się ludzi. Dramat opisywany jest z perspektywy przedmiotów, zwierząt, niezaangażowanych w całą sprawę świadków. Z utworu wyziera przykra prawda o człowieku, o którego emocjach i poczuciu bliskości stanowią zbędne rzeczy. Niepokojąco prawdziwa wydaje się "Identyfikacja", która dociera do osób bezpośrednio dotkniętych przez tragedię. Przypomina mi to trochę dalszy ciąg "Wypadku drogowego" (niewykluczone przecież, że poetka mogła powiązać kolizję na drodze z upadkiem samolotu) z jej poprzedniego tomiku. Tym razem Szymborska pozwala nam poznać prawdę o tym, co wydarzyło się już po tym, jak wieść o tragedii dotarła do rodzinnego domu.
Garstka wysublimowanych i bardzo "szymborskich" wierszy zachwyci zarówno miłośników jej poezji, jak i tych, którzy do jej twórczości mają stosunek ambiwalentny. Poetka znów zaskoczy, zabłyśnie swoim specyficznym poczuciem humoru i sprawi, że czytelnik będzie miał "zdumioną głowę".
Wisława Szymborska "Tutaj"; Wydawnictwo: Znak; Format: 130 x 206 mm; Liczba stron: 44; Okładka: twarda; ISBN: 978-83-240-1123-0
Damian Gajda
