Zaczęły się trudne tematy
kzarecka
2009-02-26
O Książkowym Pogotowiu Ratunkowym już pisaliśmy Nie zaszkodzi raz jeszcze. I z pewnością nie zaszkodzi ponownie wspomnieć o akcji za jakiś czas... Nie zaszkodzi. Przecież chodzi głównie o to, by nie szkodzić. I by pomagać. Pomagać sobie i pomagać naszym dzieciom. 24 lutego ogólnopolska akcja została zainaugurowana. Czym jest KPR? O czym rozmawiano na spotkaniu? I czy w ogóle potrzebujemy takiego Pogotowia? Poniżej tekst redaktor naczelnej Miastodzieci.pl Kamili Walaszkiewicz.
"Książkowe Pogotowie Ratunkowe" - Akcja organizowana jest po to, by osoba dorosła, mając do dyspozycji przykłady literackie, umiała rozmawiać z dzieckiem o problemie, który dziecko dotyka, by wiedziała, co dziecku polecić do samodzielnego czytania albo co z dzieckiem wspólnie poczytać, by służyć mu wsparciem w codziennych życiowych rozterkach, lękach, złych doświadczeniach, czy przeżytych traumach.
W dniu 24 lutego 2009 odbyło się spotkanie z cyklu "Rozmowy na biegunach" - tematem spotkania było Książkowe Pogotowie Ratunkowe. Spotkanie zainaugurowało ogólnopolską dyskusję na temat akcji KPR, przedstawione zostały ogólne założenia, kierunki rozwoju akcji oraz przedstawione zostały pierwsze propozycje książek do listy książek rekomendowanych. Przybyli liczni sympatycy dobrej książki dla dzieci w tym wybitna literaturoznawczyni i pisarka profesor Joanna Papuzińska, autorzy książek dla dzieci Agnieszka Frączek, Liliana Bardijewska, Tomasz Trojanowski oraz osoby pracujące, na co dzień z dziećmi w przedszkolach, bibliotekach, psychologowie i pedagodzy.
Czym jest Książkowe Pogotowie Ratunkowe? To akcja skierowana do osób dorosłych pracujących z dziećmi - rodziców, nauczycieli, bibliotekarzy, psychologów i pedagogów. Książkowe Pogotowie Ratunkowe będzie służyło pomocą osobom zainteresowanym w szybkim znalezieniu odpowiedniej dla danego dziecka książki poruszającej tzw. "trudny temat".
Zadaniem, jakie wyznaczyli sobie organizatorzy akcji jest stworzenie ogólnodostępnej listy książek poruszających trudne tematy oraz promocja najlepszych z nich. Lista książek Książkowego Pogotowia Ratunkowego będzie nie tylko listą tytułów, ale również listą szczegółowych i wszechstronnych recenzji książek rekomendowanych przez Książkowe Pogotowie Ratunkowe. Rekomendacje Książkowego Pogotowia Ratunkowego będą podzielone na dwie listy: lista książek beletrystycznych (tzw. literatura wysoka) oraz lista książek terapeutycznych i poradnikowych. Książki na obu listach będą uszeregowane będą w kategoriach wiekowych oraz podkategoriach problemowych.
Podczas spotkania organizatorzy akcji podkreślali, że mówiąc o wieku dziecka nie mają na myśli sztywnego podziału na lata życia, lecz na tzw. wiek rozwojowy. Wobec czego książki rekomendowane na listach Książkowego Pogotowia Ratunkowego będą przyporządkowane do wieku przedszkolnego, szkolnego oraz pierwszych etapów okresu dojrzewania. Każde dziecko rozwija się w swoim tempie. Rozwój emocjonalny oraz rozwój samoświadomości oraz przekraczanie progu dorosłości rozwijają się u każdego człowieka indywidualnie. Niektóre dzieci dojrzewają fizycznie i psychicznie mając lat szesnaście, a niektóre mając lat dwanaście, dlatego też organizatorzy nie chcą tworzyć sztucznych podziałów na lata życia dziecka.
Podczas spotkania pojawiły się również zarzuty wobec akcji mówiące o tym, że zarzucenie dziecka książkami mówiącymi o śmierci może wywołać traumę i spowodować problem natury emocjonalnej. Organizatorzy wyjaśniali, ze nie takie jest zadanie akcji by narzucać wszystkim dzieciom czytanie książek poruszających trudne tematy. Nie o to chodzi by stworzyć obowiązkowy kanon książek dla każdego dziecka, lecz o to by stworzyć podręczną apteczkę, pierwszą pomoc literacką w sytuacjach trudnych dla dziecka z punktu psychologicznego. Już sama nazwa akcji podpowiada, że książki rekomendowane przez organizatorów akcji są swoistymi lekarstwami, czy środkami pomocniczymi, bo przecież po pogotowie dzwonimy, gdy jest taka potrzeba, a nie na co dzień.
Profesor Joanna Papuzińska w rekomendując książki poruszające trudne tematy mówiła o tym, że z jej punktu widzenia ważne jest, by akcja Książkowe Pogotowie Ratunkowe wskazywała książki poruszające problemy trudne z punktu widzenia dziecka, takie których dorośli często nie dostrzegają. Sama chętnie rekomendowała książki, które problemów nie rozwiązują lecz je przed człowiekiem stawiają. Często wystarczy, by książka dziecku towarzyszyła, przynosiła ulgę, pokazywał mu, że nie jest samotne, że takie problemu jak jemu się przytrafiają, spotykają również innych. Rekomendowała również książki, w których problem przetransponowany jest poprzez metaforę. Nie jest pokazany w sposób dosłowny.
Prezes Polskiej Sekcji IBBY Maria Kulik mówiła o tym, że jej zdaniem wśród książek poruszających trudne tematy wyróżniłaby tzw. literaturę prewencyjną. Literaturę traktującą np. o odwadze cywilnej - odwadze przeciwstawienia się niewłaściwym, złym zachowaniom w najbliższym otoczeniu. Uważa że społeczeństwo za mało uwagi przykłada do książek "oswajających świat".
Marta Lipczyńska-Gil (Kwartalnik "Ryms") prezentowała książkę mówiącą o śmierci głównie poprzez ilustrację. Śmierć pokazana małemu dziecku nie musi przerażać. W książce "Gęś, śmierć i tulipan" śmierć jest uśmiechnięta, w długim, ciepłym płaszczu w kratkę i w kapciach, ma pewne zadanie do wykonania, ma swoją rolę w życiu. Jeden z tytułowych bohaterów - tulipan - nie pojawia się ani razu w treści książki. Co potwierdza akt iż współcześnie ilustracja w książce przeznaczonej dla małego dziecka spełnia tak samo ważną funkcję, jak treść książki.
Przy okazji omawiania tej książki wypłynął na światło dzienne problem braku znawców, fachowców, którzy potrafiliby ocenić współczesną ilustrację książki dziecięcej. Brakuje odpowiedniej zrozumiałej dla ogółu społeczeństwa nomenklatury, która pozwalałaby na dyskurs nad ilustracją w książkach dla dzieci. Na studiach kształcących plastyków, czy przyszłych ilustratorów (chociażby na Akademii Sztuk Pięknych) nie ma zajęć z psychologii dziecka.
Iwona Hardej z portalu Bromba.pl mówiła o tym, iż trudny temat śmierci pomijany jest we współczesnych podręcznikach. Czyżby wg współczesnego szkolnictwa (począwszy od lat pięćdziesiątych XX w.) ludzie przestali umierać? Małgosia Zaremba wspominała o tym, że wydawcy podręczników unikają jak ognia nawet słów takich jak "smutek" ograniczając niejako życie dziecka tylko do zabawy, nauki i zasad zachowania bezpieczeństwa.
Ewa Świerżewska (qlturka.pl) zauważyła, że dziś w czasopismach kobiecych, czy pismach skierowanych do rodzica książek się nie recenzuje, książki się poleca.
Krystyna Lipka-Sztarbałło, która na pierwszym spotkaniu z cyklu "Spotkania na biegunach" zgłosiła zapotrzebowanie istnienia bazy z informacjami dotyczącymi książek poruszających trudne tematy, mówiła o tym, że ona jako babcia, ilustratorka i osoba od dawna współpracująca z wieloma wydawnictwami widzi chaos informacyjny w tym temacie i ogromną potrzebę stworzenia miejsca, które ułatwiałoby poruszanie się w świecie literatury dla dzieci.
Uczestniczki spotkania m.in. wychowawczyni jednego z warszawskich przedszkoli Barbara Gburczyk mówiła o tym, że informacjach o książkach brakuje danych dotyczących ilości stron, ilości ilustracji w książce, sposobu ich rozmieszczenia, ilości tekstu na stronie, jakości, grubości papieru... Nie znając tych danych i nie widząc książki nauczycielowi bardzo trudno jest zdecydować się na zakup.
Wszystkie osoby, które licznie przybyły na spotkanie jednogłośnie podkreślają, że akcja Książkowe Pogotowie Ratunkowe jest polskiemu społeczeństwu potrzebna.
Lista książek rekomendowanych do "Książkowego Pogotowia Ratunkowego"
