Historia pewnego buntu
dkoziarski
2010-04-22
Neal Bascomb znany jest polskiemu czytelnikowi dzięki opublikowanej w ubiegłym roku przez wydawnictwo Znak monografii "Wytropić Eichmanna. Pościg za największym zbrodniarzem w historii". Tym razem otrzymujemy "Czerwony bunt. Jedenaście tragicznych dni na pokładzie pancernika Potiomkin". Pancernik "Potiomkin" stał się nie tylko symbolem rosyjskiej rewolucji z 1905 roku, ale za sprawą głośnego - choć zarazem niemego - obrazu mistrza filmowego socrealizmu Siergieja Einsteina, przeszedł również do historii kina.
Zarówno sama historia buntu marynarzy na "Potiomkinie", jak i wspomniany film, inspirowały również popkulturę – przed kilkoma laty ukazała się płyta członków duetu Pet Shop Boys z eksperymentalnym zapisem ścieżki dźwiękowej do "Pancernika Potiomkina", natomiast do słynnej sceny na odeskich schodach nawiązywali m.in. Coppola, Lucas czy De Palma.
Jak zaznacza autor książki, w trakcie pisania zawsze miał w pamięci cytat z Alberta Martineza, badacza rewolucji francuskiej: - Historyk ma powinności zarówno względem siebie, jak i swoich czytelników. Lektura "Czerwonego..." każe uznać, że przynajmniej tę drugą powinność Bascomb wypełnił dobrze.
O książce - Na początku XX wieku pancernik "Potiomkin" - duma rosyjskiej Floty Czarnomorskiej - był jednym z największych okrętów świata. Gdy jego licząca ponad 700 marynarzy załoga podniosła bunt, w jej rękach znalazła się potężna broń. Skalę wydarzeń z 1905 roku porównać można jedynie do buntu na pokładzie łodzi podwodnej wyposażonej w broń atomową. O ile jednak "Polowanie na Czerwony Październik" to literacka fikcja, o tyle w "Czerwonym buncie" Neal Bascomb opowiada prawdziwą historię.
Bunt marynarzy "Potiomkina", którzy postawili wszystko na jedną kartę, był zapowiedzią nadchodzących w Rosji zmian. Kiedy na maszt wciągnięto czerwony sztandar rewolucji, imperium musiało kontratakować. Przeciwko pancernikowi wystawiono całą flotę, która rozpoczęła dramatyczny pościg po Morzu Czarnym. Trwająca jedenaście dni rebelia w przyszłości stać się miała symbolem rewolucji, a za sprawą filmu Eisensteina - legendą.
Bascomb nie tylko w zapierający dech w piersiach sposób relacjonuje to, co działo się na pokładzie "Potiomkina" i pościg za nim, ale wprowadza nas na dwór cara Mikołaja II. Efekt ogromnej pracy badawczej w radzieckich archiwach połączony z wartką i pełną zaskakujących zwrotów akcji narracją sprawiają, że "Czerwony bunt" to książka, którą trudno odłożyć na bok.
Simon Sebag Montefiore: - Niezwykle ciekawa opowieść, w dynamiczny i barwny sposób opisuje przebieg jedenastu dni, które wstrząsnęły światem.
"The Times": - Wyjątkowo dobra książka.
Neal Bascomb "Czerwony bunt. Jedenaście tragicznych dni na pokładzie pancernika Potiomkin"; Wydawnictwo: Znak; Format: 158 x 225 mm; Liczba stron: 448; Okładka: twarda z obwolutą; ISBN: 978-83-240-1347-0
Daniel Koziarski
