Opętanie – A.S. Byatt
isłojewska
2010-11-03
Warto przeczytać ponad pół tysiąca stron powieści "Opętanie" A.S Byatt, by poznać smak czasu spędzonego z książką i z tym, co z niej pozostaje w nas na zawsze. Lubię jednowyrazowe tytuły, ponieważ niosą z sobą jednoznaczny ładunek emocjonalny. I takie jest "Opętanie", bo nieuchronnie szukamy w nim odpowiedzi na pytanie o prawdziwe oblicze tej zewnętrznej siły, mającej tak niewiarygodnie magiczny wpływ na nasze losy.
Siły, która najczęściej przybierając postać ludzką, najpierw wznosi nas na najwyższe szczyty, by potem pokazać, jak bardzo jest destrukcyjna. Ale w tak ekstremalny sposób A.S. Byatt pozwala jej działać w jasno określonych ramach czasowych i terytorialnych, jaką była w Anglii epoka wiktoriańska ze swą rygorystyczną moralnością. Umieszcza w nich Randoplha Asha i Christabel La Motte. Nawet, gdybyśmy uważali, że sfera seksualna nie jest jednym z podmiotów w powieści, to i tak ciągle jest obecna w fabule, ponieważ chcemy znać odpowiedź, dlaczego Ash swą seksualność ulokował poza małżeństwem. Bo opętanie w odniesieniu do współcześnie żyjących Maud Bailey i Rolanda Mitchella kończy się wejściem do zabronionego ogrodu, symbolizującego obszar prawdziwej miłości, w której odradzają się na nowo; co więcej, Roland poznaje w nim smak wolności i niezależności.
Książka jest niewątpliwie mistrzowskim popisem powieściopisarskim A.S. Byatt, zajmującej się krytyką literacką. W jej przypadku określenie "postmodernistyczna" wymaga chyba jeszcze jednego przedrostka – post, ponieważ w sposób dość znaczny dystansuje ten prąd literacki. Obecność w fabule listów, dzienników, wierszy, poematów, zapisów z podróży, baśni i licznych cytatów w zamyśle autorki nadaje jej wyjątkową literackość. Fabularne łączniki oscylujące pomiędzy światem współczesnym a dawnym, skoki chronologiczne, różnorodność form wypowiedzi są niczym harmonia, w której jakże chętnie chcielibyśmy być jednym z akordów. Zwłaszcza, że literackie poszukiwania pary: Bailey – Mitchell przypominają czynności detektywistyczne. Aż nadto jasne staje się, że w ten sposób Byatt chce pokazać, jak silne potrafią być powiązania pomiędzy życiem osobistym, w tym głównie intymnym twórców, z tym, o czym piszą.
W literackim bagażu powieści znajduje się wiele ciekawych zjawisk. Jednym z nich jest prezentacja środowiska akademickiego w Wielkiej Brytanii i w Stanach Zjednoczonych. Ich przedstawiciele to satyryczne portrety o jakże zaskakującej osobowości, zaprzeczające powszechnej opinii o swej emocjonalnej bezbarwności i wyłącznym skupieniu się na pracy zawodowej. Te partie narracyjne "Opętania" ujawniają niezmiernie wysoki poziom IQ pisarki, jej subtelny humor i język. Tłumaczenie Barbary Kopeć-Umiatowskiej gwarantuje pełnię narracji prowadzonej w angielskim stylu. Nie ma chwili, w której mógłby nie zachwycać czytelnika.
W tym kontekście tytułowe opętanie to namiętność, która nie tylko dotyczy głównych postaci. Ze swoim prywatnym opętaniem zmagają się w powieści wszyscy ci, którzy swoje życie osobiste i zawodowe podporządkowują tej jednej, jedynej namiętności, jaką jest literatura. Bez względu na epokę.
I jeszcze jedna ważna rzecz. To książka dla wszystkich, którzy kochają biblioteki z zakurzonymi książkami, którzy zaczytują się w biografiach pisarzy, by potem w ich utworach rozkodowywać miejsca i ludzi, z którymi mieli kontakt. Dla tych, którzy sztukę pisania listów usiłują kontynuować za pośrednictwem e-maili, i dla tych, dla których historia literatury jest jak wyprawa do konkretnych osób, ich życia i tajemnic. Wreszcie, to książka, dla której warto zapomnieć o codziennych obowiązkach. A zapowiada to jej okładka. Mroczność barw jest na tyle jasna, że odsłania twarz kobiety i mężczyzny, ale nie ich pocałunku.
A.S. Byatt "Opętanie"; Wydawnictwo: Prószyński; Tłumaczenie: Barbara Kopeć-Umiastowska; Format: 205x140 mm; Liczba stron: 533; Okładka: miękka; IBSN: 978-83-7648-463-1
Ilona Słojewska
