Drzwi Do Piekła - Maria Nurowska
islojewska
2012-02-19
Drzwi do piekła zawsze stoją otworem. Trudno też ustalić jego granice, zwłaszcza, jeśli uświadomimy sobie istnienie powiedzenia, że "piekło jest na ziemi". Dla bohaterki powieści nie istnieją nawet jego kręgi. Ona w nim jest.
A podkreśla go czerń okładki, zaprojektowanej przez Katarzynę Borkowską, znakomicie operującą światłem i cieniem, z której wyłaniają się kobiece twarze, a pełne przemocy i blokujące ruch ułożenie rąk na jednej z nich wyraźnie sygnalizuje: nie odwracaj głowy – patrz.
Fabuła książki "Drzwi do Piekła" Marii Nurowskiej zrodziła się z materiału reporterskiego zebranego w kobiecym więzieniu w Kowańcu. Razem z narratorką, Darią Tarnowską, skazaną na osiem lat więzienia za zabójstwo męża, Edwarda Koniecznego, wchodzimy w przestrzeń zamkniętą. W świat, którym rządzą normy i zwyczaje społeczności więziennej, ustalone poza prawem obowiązującym w świecie zewnętrznym. Wydzielenie dla siebie azylu na górnym łóżku wcale nie uwalnia Darii od brutalności, gwałtu, pobicia. Tutaj nie ma stref intymnych, tu wszystko dzieje się na oczach innych.
Autorka w roli narratorki jest obecna w tym wyalienowanym terytorium. I podobnie jak Daria zachowuje do niego dystans. Czy głównej bohaterce uda się nie pełnić poniżającej roli frajerki? Zachowa prawo do szacunku? Czy jej atutem jest wykształcenie i fakt, że pisze książki? A może jedynym kołem ratunkowym jest pani wychowawca Iza? I dlaczego tak ważna jest dla niej obecność Izy i łączące je przedproże przyjaźni? Nurowska stawia wiele trudnych pytań i warto szukać na nie odpowiedzi i w fabule powieści i w sobie.
Daria przechodzi proces oczyszczenia. Jednak, żeby osiągnąć katharsis, trzeba odbyć wędrówkę do własnego wnętrza. A to boli. Wspomnienia przywołują traumy z dzieciństwa, wczesnej młodości i chorego, absolutnie toksycznego, związku z Edwardem. Psychologiczna wiarygodność Darii prowadzi czytelnika do bardzo głębokich między nimi pokładów relacji: kobieta – mężczyzna, krytyk literacki – pisarka. Wchodzimy w dwa odrębne światy, które łączy nienawiść, zachęcanie do zdrady. To bardzo niebezpieczna gra, która zabija obie strony. Zwłaszcza, kiedy obydwoje, Daria i Edward, egzystują w świecie literatury, ale po obu stronach barykady. Wnioski są aż nazbyt oczywiste.
Ujmują portrety psychologiczne kobiet. Ich wiarygodność prowadzi nas w przeszłość każdej z nich. A w niej odkrywamy ich sytuacje życiowe i motywy zbrodni. To przerażający, ale prawdziwy świat. Jakże poniżające i bezlitosne są dla nich konsekwencje rzuconego hasła, by życie brać w swoje ręce, zwłaszcza, jeśli ktoś nigdy nie miał kontaktu z twardymi prawami ekonomii. To tylko niektóre punkty wyznaczające tło powieści.
I kompozycja. Narracja płynie jak rzeka. Dlatego nie ma podziału na rozdziały. To ciekawy manewr literacki. Pokonywanie wymiarów czasowych; przenoszenie się z jednego miejsca do drugiego, wędrówka od człowieka do człowieka, przypomina pojmowanie życia jako jednego płynącego strumienia zdarzeń. Odebrałam to jako sygnał, że życia nie można dzielić czy dokonywać jego fragmentacji. Dzisiaj wypływa z wczoraj, a jutro jest konsekwencją dzisiaj. Potwierdza to dzień, w którym Daria opuszcza więzienie. Nie można zatrzasnąć za sobą drzwi i zostawić więzienne piekło. A powrót do świata, który opuściła wyzwala strach, który trudno pokonać. I w takich okolicznościach ujawnia się niezwykle przemyślana i zrealizowana koncepcja tej powieści. Zresztą, nie tylko w nich. Dotyczy również podłoża zachowań i działań większości postaci. Jakże często są nimi zmysły. Chwilami wydaje się, że seks potrafi tak silnie zdeterminować motywy działania postaci, iż trudno szukać w nich namiastki rozsądku. Więcej, wyznacza normy i granice zachowania. Jest żywiołem, nad którym trudno zapanować. I na szczęście to nie on decyduje o całkowitym klimacie powieści.
Maria Nurowska "Drzwi do piekła"; Wydawnictwo: Znak; Format: 124 x 190 mm; Liczba stron: 272; Okładka: miękka; ISBN: 978-83-240-1875-8
Ilona Słojewska
