Wiadomość – Tove Jansson
isłojewska
2015-06-09
Czy kiedykolwiek zdarzyło ci się, żeby pisarka lub pisarz zostawili na twojej sekretarce wiadomość dla ciebie? Zrobiła tak Tove Jansson. Wiadomość do ciebie pisała przez całe życie, a pod jego koniec wybrała z niej to, co uważała, że będzie ci potrzebne w dalszej wędrówce przez życie. A że trudno byłoby nagrywać się na sekretarkę każdemu z osobna, najważniejsze dla ciebie wiadomości wydała w formie książki.
Zbiór opowiadań "Wiadomość" jest jak literacki drogowskaz Tove Jansson. Ileż wewnętrznej siły emanuje z tej maleńkiej kruchej postaci stojącej obok wysokiego drewnianego masztu i surowego domu z oknem i kominem na tle błękitnego morza i chmur. Bowiem okładka autorstwa Anny Pol ujmuje jej postać w pięknej symbolice. A w szeleście kartek można odkryć przy odrobinie wyobraźni obecność samej pisarki… A dopełnia ją mistrzowskie wprost tłumaczenie Teresy Chłapowskiej i Justyny Czechowskiej.
Każde opowiadanie to literacki spektakl z człowiekiem w roli głównej. Ukazanym we wszystkich fazach wieku. Opowiadanie "Łódka i ja" czy "Mały letnik" to wiadomość dla dorosłych, portretująca dzieci; ich sposoby myślenia, potrzeby, a przede wszystkim motywację postępowania. "Rozmowa z Samuelem" to filozoficzna rozmowa dwojga młodych ludzi dzieląca ich życie na dwa odrębne światy. Przeżyłaś kiedyś już taką rozmowę, w której udało ci się ocalić siebie? A "Robert"? Odsuwający od siebie ludzi, bojący się wejść w bliższe relacje z kobietą, by pozostać wolnym? A "Dom dla lalek"? Czyż nie mówi o pajęczej sieci zazdrości o duszę partnera? Także i wtedy, gdy razem przeżyło się wiele lat. "Wiewiórka" z kolei to przerażająca rywalizacja pomiędzy samotną, zdziczałą emocjonalnie kobietą-latarnikiem, którą pojawienie się wiewiórki wytrąca z dotychczasowego trybu życia. Rozpoczyna się podświadome obserwowanie wiewiórki, osaczanie jej. Zwierzątko swą obecnością przypomina kobiecie o tym, z czego zrezygnowała w życiu. Wyzwala w niej skomplikowanie procesy myślowe, dawno zapomniane uczucia, sprzeczne zachowania. Jansson buduje analogie, kontrasty pomiędzy kobietą a wiewiórką.
Są i opowiadania w formie listów, których adresatką jest Konikowa czy Klara. Wyjazd kogoś bliskiego, jego nieobecność, rozstanie budzą tęsknotę. Ile takich listów wysłaliśmy w których opisywaliśmy nasze stany emocjonalne związane z brakiem kogoś, kto wyjechał? Pisarka zostawia też bardzo ważne wiadomości dla tych, wśród których żyją artyści. Dla ich partnerów, żon, mężów, dzieci. Mówi o prawie artysty do samotności i wolności, do miejsca, do którego nie docierają żadne sygnały ze świata. Czyli do miejsca, w którym się tworzy. Przykładem jest opowiadanie "Czarno-białe".
Opowiadania zbiorze w tym są idealnym przykładem gatunku nowelistycznego. Narrator najbardziej zainteresowany jest tym, żeby przedstawić czytelnikowi człowieka i jego sprawy. A najbardziej te zwykłe, szare, codzienne, bez świątecznych fajerwerków. Któregoś dnia problemy przezywane przez postaci mogą być twoje. Tove Jansson idealnie utrzymuje też zwięzłość opisywanych zdarzeń. Czasami wystarczają jej dwie kartki, by odsłonić niemal całe życie bohatera. Poza tym, opowiadania posiadają wyraziście zarysowaną kompozycję. Ciekawa jest także narracja. Raz jest to opowiadacz w pierwszej osobie, innym razem narrator ukrywa się za światem, który tobie przedstawia. Stopniowanie napięcia przez pisarkę czy eskalacja emocji to rzadko spotykana maestria literacka. I rozwiązanie akcji – klasyczna puenta.
Myślę, że opowiadania Tove Jansson, jak napisał w "Przedmowie" Philip Teir nie tyle są "jowialne", ile "ludzkie". Bo czyż można być jeszcze bliżej człowieka powołanego do życia przez pisarkę, kiedy czytając o nim, odnajduje się skrawki własnego życia?
Tove Jannson "Wiadomość. Opowiadania"; Tłumaczenie: Teresa Chłapowska, Justyna Czechowska; Wydawnictwo: Marginesy; Format: 210 x 135 mm; Liczba stron: 320; Okładka: miękka z skrzydełkami; ISBN 978-83-64700-72-9
Ilona Słojewska
