Rudowłosa – Orhan Pamuk

isłojewska

2017-10-17

rudowlosa_pamuk_160Jest mistrz sztuki studniarskiej Mahmut i Cem Celik, główny bohater. Jest rudowłosa kobieta i miłość. Ale jest też i mit o Edypie oraz teatr. A jeśli tak jest, to granica pomiędzy życiem a sztuką zaciera się.





Najnowsza powieść Orhana Pamuka "Rudowłosa" to poetycka opowieść o tym, jak miłość silnie determinuje nasze życie, jak potrafi się w nie wpleść. Jest również dowodem na to, że starożytne mity żyją do dzisiaj w ludzkich losach. A może odwrotnie – nasze życie to nieustające powielanie antycznych schematów. Tak jak mit o Edypie. Wszak ojciec Cema, i on sam stają się kochankami tej samej kobiety, Rudowłosej. To trójkąt stygmatyzujący ich życie. Dużo refleksji budzą też główni bohaterowie, a to ze względu na prawdziwą maestrię skonstruowanych portretów psychologicznych.

Mistrz Mahmut to symbol zanikającej sztuki poszukiwania w tureckiej ziemi wody oraz kopania studni. Wiedza i doświadczenie w tym zakresie graniczyło z posiadaniem przez studniarza wiedzy tajemnej. Pamuk w ten sposób oddaje hołd zanikającym rytuałom, obyczajom, zwyczajom związanym z budowaniem studni. Razem z nim, jako pomocnik, dorywczo pracuje Cem, który zakochuje się w tajemniczej kobiecie o rudych włosach. I tu kolejna symbolika. Rudowłosa uosabia sen młodego chłopca o pierwszej kobiecie i marzenie to spełnia się. Ale kobieta ta łączy jak nić wielu mężczyzn. Bo powieść opowiada i o miłości, i o zdradzie.

"Rudowłosa" to także przypowieść o Przeznaczeniu. O pozostawieniu w studni rannego Mistrza, o panice, lęku i o ucieczce. O tym, że koło życia zamyka się w miejscu, o którym chce się zapomnieć. O tym, że miejsca takie przyciągają do siebie, by Los się dopełnił. I o tym, że nie ma teraźniejszości, w jakiej żyjemy oraz przyszłości bez tego, co wydarzyło się w przeszłości.

Fabuła tej powieści jest bardzo rozbudowana, składa się z wielu wątków. Jest mnóstwo postaci pobocznych. A jako że narratorem jest Cem, o wszystkim dowiadujemy się od niego. Musimy mu zaufać wtedy, gdy odwołuje się do roli i oceny ojca, kiedy opisuje jak doszło do wypadku i dlaczego uciekł, pozostawiając Mistrza. Oraz wtedy, gdy wspomina swoje zauroczenie Rudowłosą. Wsłuchujemy się w jego słowa, gdy opowiada o grupie teatralnej, do której należała, i w to jak opowiada, dlaczego tak bardzo go przyciągała i jakie uczucia mu towarzyszyły, gdy w końcu został wpuszczony do namiotu na spektakl. Cem opowiada swoje życie do chwili, gdy na skutek szamotaniny ze swoim synem, zrodzonym ze związku z Rudowłosą, straci życie przy tej samej studni, w której pozostawił Mahmuta.

I w tych wszystkich wydarzeniach, jakże łatwo daje się odczytać działanie nieuchronności, nieziemskiej siły, jaka zniewala ludzi do podporządkowania się wyrokowi przeznaczenia. Wszak w greckiej mitologii uosabiała ją Ananke, bogini konieczności i przymusu. Część trzecia posiada już zupełnie inną konstrukcję fabularną. Nie bez powodu nosi podtytuł "Rudowłosa", ponieważ następuje zmiana narratora. Teraz to ona opowiada dalej. Najpierw o tym, jak poznała ojca i syna, potem o tym, jak zginął Cem i co działo się po jego śmierci. Odkrywa siebie, mówiąc o tym, jak jej "osobista, intymna" rozpacz związana z tragicznymi zdarzeniami przybierała kształty żalu i smutku, które odgrywała na teatralnej scenie. Wreszcie mówi o tym, że osobliwy kolor jej włosów nie jest naturalny. To wyznanie, stawia z kolei pytanie o to, co jest w życiu naturalne, autentyczne, prawdziwe, a co jest sztuczne, udawane…

"Rudowłosa" to prawdziwa literacka perełka. Konstruowana wieloma środkami, zachwycająca narracją i opisami. Akcja, w pierwszej fazie rozgrywa się jak w zwolnionym tempie. Najpierw ogniskuje się wokół wydarzeń umieszczonych w konkretnych sytuacjach, ale później przenosi się do emocji, do psychiki i stamtąd zawiaduje przebiegiem wydarzeń, określających poczynania bohaterów.

Warto też zwrócić uwagę na trzy cytaty związane z mitem o Edypie. Wczytanie się w słowa Fryderyka Nietzsche, Sofoklesa oraz Ferdousiego ułatwi znalezieni klucza do tej niezwykłej opowieści o ludzkich namiętnościach i nieuchronności Losu.

Słowa uznania należą się tłumaczowi Piotrowi Kawulokowi, który zachował poetycki klimat powieści i pozostał wierny subtelnościom fabularnym pierwowzoru. Jak i całemu Zespołowi Redakcyjnemu Wydawnictwa Literackiego za dbałość edytorską.

Orhan Pamuk "Rudowłosa"; Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie; Tłumaczenie: Piotr Kawulok; Format: 207 x 145 mm; Liczba strona: 316; Okładka: twarda; ISBN 978-83-08-06385-9

Ilona Słojewska

Tagi: Pamuk, Wydawnictwo Literackie,

<< Powrót

Papierowy Ekran 2009

FB PL

Kejos

HaZu

PL zmiany