Modrzejewska. Życie w odsłonach - Józef Szczublewski
dgajda
2009-04-21
Tytuł monografii Heleny Modrzejewskiej ("Życie w odsłonach") pióra Józefa Szczublewskiego wskazuje na kadrowe portretowanie XIX-wiecznej osobliwości aktorskiej. Niech nie będzie to dla zniechęconego czytelnika myląca wskazówka, bo słusznych kształtów biografia twórcza to pierwsze kompletne dzieło, zbierające wszystkie najważniejsze informacje o autorce "Wspomnień i wrażeń". Choć związała się ona na długie lata ze Stanami Zjednoczonymi, do dziś postrzegana jest przede wszystkim jako Polka. Charyzmatyczna, niepokorna, wyrastająca ponad konwenanse epoki artystka wciąż oddziałuje na młodych adeptów aktorskiego rzemiosła.
Dla współczesnych sobie aktorka doskonała. Do perfekcji opanowała mimikę, modulację głosu, sceniczne obycie. O dziwo matka Modrzejewskiej, która "wychowała jedną z największych światowych aktorek i najlepszego polskiego aktora" zawsze stroniła od wizyt w teatrze. Szczublewski podkreśla paradoks, który zaistniał w rodzinie o tak dychotomicznych zainteresowaniach. Pierwsze lata jej aktorskiej kariery znaczone są występami w prowincjonalnych, objazdowych teatrach. Istotną rolę zagra dopiero w 1862 w inscenizacji "Balladyny", romantycznego dramatu Juliusza Słowackiego. Rola Skierki spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem publiczności, co było dla młodej aktorki impulsem do dalszej działalności. Doskonale odnajduje się w sztukach Szekspira. W tym okresie Modrzejewska prowadzi szeroko zakrojoną pracę samokształceniową. Dużo czyta, poznaje biografie najwybitniejszych dramaturgów, stara się nie popełniać błędów, o których wspominają w swoich zwierzeniach najbliżsi jej aktorzy. Osiągnąwszy najwyższe odznaczenia w Krakowie i Warszawie, postanawia opuścić Polskę. Niewątpliwe pomaga jej w tym ostatni, szeroko dyskutowany udział w przedstawieniu, w którym wcieliła się w rolę Adrianny Lecouvreur. W Ameryce kreuje postaci młodych szekspirowskich bohaterek, a stolicę "krainy, do której wędrowała w najskrytszych pensjonarskich iluzjach" podbija rolą bohaterki "Damy kameliowej". Oddana pracy na stałe przenosi się do wagonów kolejowych ŕ la Modjeska (od jej anglojęzycznego pseudonimu). Biedę lat dziecięcych stara się rekompensować szalonymi wydatkami. Kupuje w Paryżu najdroższe kreacje, prowadzi wystawne życie, ale pomaga też polskim artystom (to ona przedstawiła światowej publiczności młodego Paderewskiego). Modrzejewska pomimo życia na obczyźnie kultywuje romantyczną przynależność do ojczyzny. Tutaj wraz z ostatnimi romantycznymi z ducha idealistami znajdzie ukojenie przed depczącym indywidualność wiekiem pary i żelaza. Powinowactwo myślowe z autorem "Nocy listopadowej" sprawia, że poczucie wykorzenienia staje się coraz mocniejsze. Modrzejewska wie, że jest głęboko osadzona w tym, co minęło, nie szuka dla siebie miejsca w przyszłości. Jej niespodziewana śmierć i pogrzeb, który stał się wielką manifestacją, to dowód na to, że cieszyła się wielkim szacunkiem i uznaniem.
Książka ukazuje się w setną rocznicę śmierci diwy polskiej sceny. Nie jest to przypadek, ale przemyślana strategia pisarza, który po raz kolejny stara się zapytać – czy Polacy pamiętają o Modrzejewskiej? Jaką rolę w świadomości przeciętnego rodaka odgrywa teatr i sztuka? Chyba nie trudno odpowiedzieć na to pytanie, w czasach, gdy teatralne widownie świecą pustkami.
Józef Szczublewski "Modrzejewska. Życie w odsłonach"; Wydawnictwo: W.A.B.; Format: 160 x 240 mm; Liczba stron: 666; Okładka: twarda; ISBN: 978-83-7414-207-6
Damian Gajda
